Autor: Albert | 05.09.2025
Wyobraź sobie ciepły wieczór, spotkanie ze znajomymi. W powietrzu unosi się charakterystyczny, słodko-ziemisty zapach. Ktoś puszcza w obieg skręta. Jedna z osób w towarzystwie, nazwijmy ją Andrzej, waha się i mówi: "Nie, dzięki, ja nie biorę narkotyków". Na co jego kolega, Tomek, odpowiada niemal z automatu, wzruszając ramionami: "Daj spokój, to tylko zioło. Roślina. Co w tym złego? To nie jest żaden narkotyk".
Ta krótka wymiana zdań to soczewka, w której skupia się jeden z najbardziej polaryzujących sporów naszych czasów. Dla Tomka sprawa jest prosta – "narkotyki" to biały proszek, strzykawki i chemiczne substancje z laboratorium. Zioło, naturalne i używane od wieków, leży w zupełnie innej kategorii. Dla Andrzeja granica jest mniej oczywista, a słowo "narkotyk" budzi uzasadnione obawy. Kto ma rację w tej historii? Aby to zrozumieć, musimy wybrać się w podróż i odwiedzić trzy zupełnie różne światy: laboratorium naukowca, gabinet prawnika i wreszcie – wrócić do głowy Tomka, by zrozumieć jego perspektywę.
Naszym pierwszym przystankiem jest sterylne, ciche laboratorium. Tutaj nie liczą się opinie, a jedynie fakty. Naukowcy, badając działanie różnych substancji, posługują się prostą definicją: substancja psychoaktywna to każdy związek chemiczny, który po dostaniu się do organizmu przekracza barierę krew-mózg i wpływa na jego działanie, zmieniając nasz nastrój, świadomość, postrzeganie czy zachowanie.
Główny bohater tej części opowieści, THC (tetrahydrokannabinol), jest idealnym przykładem takiego związku. Można go sobie wyobrazić jako misternie wykonany klucz. Nasz mózg natomiast jest pełen specjalnych zamków, zwanych receptorami kannabinoidowymi (CB1). Kiedy Tomek zaciąga się dymem, miliony takich "kluczy" ruszają w podróż przez jego krwiobieg. Gdy docierają do mózgu, odnajdują swoje "zamki" i przekręcają je. Efekt? Symfonia zmian: od poczucia relaksu i euforii, przez wzmożony apetyt, po zmienione postrzeganie czasu i przestrzeni. To właśnie ta interakcja, to spotkanie klucza z zamkiem, jest esencją działania psychoaktywnego. Z tej perspektywy historia jest jednoznaczna: marihuana, zawierająca THC, bez wątpienia jest substancją psychoaktywną.
Z laboratorium przenosimy się do zakurzonej biblioteki prawniczej. Na stole leży gruba księga z napisem: "Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii". Tutaj opowieść staje się jeszcze bardziej konkretna i pozbawiona miejsca na interpretacje. W języku prawa nie używa się słowa "narkotyk" w potocznym rozumieniu, a precyzyjnych terminów, takich jak "środek odurzający" czy "substancja psychotropowa".
Przewracamy kolejne strony, aż trafiamy na sam koniec, do załącznika. To lista – długa i szczegółowa. Znajdujemy na niej:
Wszystkie te pozycje są wpisane do wykazu substancji podlegających ścisłej kontroli. Dla ustawodawcy historia jest zamknięta. Posiadanie ich, z wyjątkiem medycznej marihuany na receptę, jest przestępstwem. Prawnik, zapytany o zdanie, odpowiedziałby krótko: "W świetle obowiązujących przepisów, marihuana jest nielegalnym narkotykiem. Koniec opowieści."
Skoro nauka i prawo opowiadają tak spójną historię, dlaczego Tomek tak zaciekle się z nią nie zgadza? Wracamy na imprezę, by wsłuchać się w jego narrację. Jego opowieść nie bierze się z próżni – jest zbudowana na fundamencie kultury, doświadczeń i społecznych porównań.
Po pierwsze, dla Tomka kluczowe jest słowo "naturalne". "To rośnie z ziemi, jak kawa czy tytoń" – argumentuje. W jego historii "narkotyk" to synonim "chemii", czegoś sztucznego i obcego. Po drugie, Tomek rozgląda się dookoła i widzi świat pełen legalnych, a potężnych substancji psychoaktywnych. Wskazuje na kufel piwa w czyjejś dłoni i papierosa. "Alkoholizm i rak płuc zabijają miliony. Po tym nikt nie umarł. Dlaczego jedno jest legalne, a drugie nie?". To opowieść o hipokryzji i braku konsekwencji w prawie.
Wreszcie, jego historia dzieli świat substancji na dwie kategorie: te "lekkie" i te "twarde". Marihuana, w jego opowieści, jest po tej bezpieczniejszej stronie. Nie widzi u swoich palących znajomych obrazów z filmów o heroinistach. Jego doświadczenie mówi mu, że to zupełnie inny kaliber ryzyka. I w tej kwestii ma trochę racji – szkodliwość społeczna i zdrowotna marihuany jest nieporównywalnie niższa niż w przypadku opioidów czy stymulantów.
Kto jest więc głównym bohaterem naszej opowieści? Czy rację ma naukowiec, prawnik, czy może Tomek? Prawda jest taka, że każdy z nich opowiada inny fragment tej samej, skomplikowanej historii.
Naukowo i prawnie, bez cienia wątpliwości, marihuana jest narkotykiem. To substancja psychoaktywna, sklasyfikowana jako nielegalna.
Społecznie, słowo "narkotyk" stało się tak obciążone strachem i stygmatyzacją, że wielu użytkowników, jak Tomek, odrzuca je, by zdystansować się od najgorszych skojarzeń.
Być może jednak najważniejsza lekcja z tej opowieści jest inna. Może zamiast toczyć bitwę o słowa, powinniśmy skupić się na treści? Niezależnie od tego, czy nazwiemy marihuanę "ziołem", "używką" czy "narkotykiem", pozostaje ona substancją o określonym działaniu, potencjale i ryzyku. A najważniejszą historią, którą powinniśmy sobie opowiadać, jest ta o edukacji, redukcji szkód i podejmowaniu świadomych decyzji.