Ważne ostrzeżenie
Te informacje mają charakter wyłącznie edukacyjny i nie stanowią porady medycznej. Używanie substancji psychoaktywnych wiąże się z ryzykiem. Skonsultuj się z lekarzem i przestrzegaj prawa.
Podstawowe informacje
Nazwa chemiczna
Metylofenidat
Wzór chemiczny
C14H19NO2
Potoczne nazwy
Ritalin, Concerta, Rysiek
Informacje o dawkowaniu i działaniu
Sposób podania
Doustnie, Donosowo
Dawkowanie
10–40 mg (doustnie)
Czas działania
3–6 godzin (forma o natychmiastowym uwalnianiu)
Zawsze zaczynaj od najniższych dawek i zasięgnij porady specjalisty
Szczegółowe informacje
Metylofenidat to stymulant OUN, który jest najczęściej na świecie przepisywanym lekiem w leczeniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Jest również stosowany w leczeniu narkolepsji. Zwiększa koncentrację, czujność i zdolność do skupienia uwagi. Ze względu na swoje właściwości jest również nadużywany jako 'smart drug' (środek nootropowy) przez studentów i pracowników w celu poprawy wydajności, a także rekreacyjnie dla uzyskania łagodnej euforii i stymulacji. Jego potencjał uzależniający jest niższy niż amfetamin, ale nadal istnieje.
Historia
Metylofenidat został po raz pierwszy zsyntetyzowany w 1944 roku przez Leandro Panizzona. Nazwał go Ritalin na cześć swojej żony, Rity. Początkowo był stosowany w leczeniu różnych dolegliwości, ale jego skuteczność w leczeniu ADHD została odkryta w latach 60. Jego stosowanie gwałtownie wzrosło od lat 90., wraz ze wzrostem diagnoz ADHD, co wywołało kontrowersje dotyczące potencjalnego nadużywania i 'farmakologizacji' dzieciństwa. Mimo to, pozostaje podstawowym lekiem w terapii tego zaburzenia.
Farmakologia
Metylofenidat działa głównie jako inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny. Blokując transportery tych neuroprzekaźników (DAT i NET), zwiększa ich stężenie w korze przedczołowej i jądrach podstawy. Uważa się, że ten mechanizm poprawia funkcjonowanie tych obszarów mózgu, które są odpowiedzialne za funkcje wykonawcze, takie jak uwaga, planowanie i kontrola impulsów. W przeciwieństwie do amfetamin, metylofenidat w dawkach terapeutycznych w niewielkim stopniu powoduje uwalnianie neuroprzekaźników, co czyni jego działanie 'czystszym' i mniej euforycznym.
Efekty Subiektywne
W dawkach terapeutycznych u osób z ADHD, metylofenidat 'wycisza' umysł, redukuje wewnętrzny niepokój i pozwala na lepsze skupienie się na zadaniach. U osób bez ADHD, efekty obejmują zwiększoną motywację, czujność i koncentrację, a także zmniejszenie zmęczenia i apetytu. W wyższych dawkach, zwłaszcza przy podaniu donosowym, może wywołać euforię, gadatliwość i pobudzenie, przypominające działanie kokainy lub amfetaminy. Efekty uboczne mogą obejmować bezsenność, lęk, zwiększone tętno i ciśnienie krwi. 'Zjazd' charakteryzuje się zmęczeniem i drażliwością.
Redukcja Szkód i Potencjalne Ryzyka
Używaj metylofenidatu tylko jeśli został Ci przepisany przez lekarza i zgodnie z jego zaleceniami. Unikaj podawania donosowego, które znacznie zwiększa potencjał uzależniający. Nie przekraczaj dawek terapeutycznych w poszukiwaniu euforii. Pamiętaj o regularnym jedzeniu i piciu, nawet jeśli nie czujesz głodu. Unikaj przyjmowania leku późnym wieczorem, aby nie zaburzać snu. Nie mieszaj metylofenidatu z inhibitorami MAO (ryzyko przełomu nadciśnieniowego) ani z innymi stymulantami. Regularne stosowanie może prowadzić do uzależnienia psychicznego.
Status Prawny
W Polsce metylofenidat jest substancją kontrolowaną, znajdującą się w wykazie substancji psychotropowych w grupie II-P. Jest dostępny legalnie wyłącznie na specjalną receptę lekarską (Rpw).